ORTA TOROSLAR'IN YABANİ ASMA (Vitis vinifera subsp. sylvestris Gmel.) GENETİK POTANSİYELİNİN BELİRLENMESİ
Abstract
Kültür asmalarının (Vitis vinifera subsp. sativa L.), binlerce yıl süren doğal ya da yapay melezleme ve seleksiyon ile yabani asmalardan (Vitis vinifera subsp. sylvestris Gmel.) meydana geldiği bilinmektedir. Yabani asmanın en fazla tip zenginliğine Kafkasya’nın güneyi ve Hazar Denizi’nin batısı ile Anadolu’da rastlanmaktadır. Ancak, yabani asma genotipleri çeşitli nedenlere bağlı olarak hızla yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Bu durum, uluslararası doğa koruma derneği (International Union for Conservation of Nature) tarafından 1980'lerde fark edilmiş ve gen koleksiyonu çalışmalarına önem verilmiştir. Bu çalışmada, Orta Toroslar'da yetişmekte olan ve mümkün olduğunca erişilebilen yabani asmaların GPS koordinatları ve denizden yükseklikleri belirlenerek bu asmalardan çelik alınmış ve köklendirilen çeliklerden elde edilen fidanlar etiketlenerek yabani asma gen kaynakları oluşturulmuştur. Araştırma kapsamında gözlemlenen asmalar Mersin iline ait, 34° ve 32° doğu meridyenleri ile 36° ve 37° kuzey paralelleri arasında yer alan Anamur, Bozyazı, Aydıncık ve Gülnar ilçelerinin sınırları içerisinde yer almaktadır. GPS bulgularına göre, incelenen yabani asmaların doğal yetişme ortamlarının denizden yüksekliği 1 m ile 639 m arasında değişmiştir. Ancak, yabani asmaların çoğunlukla 300 m'den daha aşağıdaki rakımlarda yoğunlaştığı belirlenmiştir. Genotiplerin tamamına yakını, dağ eteklerindeki kurumuş ya da halen akarsuyu bulunan dere ve dere yataklarında yetişmektedir. Belirlenen yabani asmaların büyük bir çoğunluğu, 10-30 m yüksekliklere ulaşan çam ağaçlarının taçlarına tutunarak yaşamlarını sürdürmektedir. Temmuz 2013 itibarı ile asmaların yetişme yerlerinde yapılan araştırmalarda, genotiplerden bazıları (yaklaşık %16) orman yangınları, yol genişletme çalışmaları, ve şehirleşme etkileri altında kaybolduğu saptanmıştır. Bu durum, geçmiş yıllardaki genotip kayıplarının ne kadar yüksek olabileceğini akıllara getirmektedir.
Keywords
References
Anonim 2011. FAOSTAT Database, http://faostat.fao.org/site/567/ [Erişim: 25.06.2013].
Arnold, C., 2002. Ecologie de la vigne sauvage, Vitis vinifera L. ssp. sylvestris (Gmelin) Hegi, dans les forêts alluviales et colluviales d'Europe. PhD Thesis, University of Neuchâtel, Switzerland.
Arrigo, N., Arnold, C., 2007. Naturalised Vitis rootstocks in Europe and consequences to native wild grapevine. Plos One, 2 (6):e521.
Çelik, H., Kunter, B., Söylemezoğlu, G., Ergül, A., Çelik, H., Karataş, H., Özdemir, G. ve Atak, A., 2010. Bağcılığın Geliştirilmesi Yöntemleri ve Üretim Hedefleri. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi. 11-15 Ocak 2010, Ankara, s. 493-513.
Çelik, S., 1998. Bağcılık (Ampeloloji). Cilt: 1, Trakya Üni., Tekirdağ Ziraat Fak., Bahçe Bitkileri, Tekirdağ, 425s.
di Vecchi-Staraz, M., Laucou, V., Bruno, G., Lacombe, T., Gerber, S., Bourse, T., Boselli, M., This, P., 2009. Low level of pollen-mediated gene flow from cultivated to wild grapevine: Consequences for the evolution of the endangered subspecies Vitis vinifera L. subsp. silvestris. Journal of Heredity, 100: 66-75.
Grassi, F., Imazio, S., Failla, O., Scienza, A., Ocete Rubio, R., Lopes, M.A., Sala, F., Labra, M., 2003a. Genetic isolation and diffusion of wild grapevine Italian and Spanish populations as estimated by nuclear and chloroplast SSR analysis. Plant Biology, 5: 608–614.
Grassi, F., Labra, M., Imazio, S., Spada, A., Sgorbati, S., Scienza, A., Sala, F., 2003b. Evidence of a secondary grapevine domestication centre detected by SSR analysis. Theoretical and Applied Genetics, 107: 1315–1320.
Imazio, S., Maghradze, D., de Lorenzis, G., Bacilieri, R., Laucou, V., This, P., Scienza, A., Failla, O., 2013. From the cradle of grapevine domestication: molecular overview and description of Georgian grapevine (Vitis vinifera L.) germplasm. Tree Genetics and Genomes, 9: 641-658.
Maghradze, D., Failla, O., Bacilieri, R., Imazio, S., Vashakidze, L., Chipashvili, R., Mdinaradze, I., Chkhartishvili, N., This, P., Scienza, A., 2010 Georgian Vitis germplasm: usage, conservation and investigation. Le Bulletin de L'OIV 83:485–596.
Maghradze, D., Rustioni, L., Scienza, A., Failla, O., 2012. Phenological diversity of Georgian grapevine cultivars in Northern Italy. Jornal of American Pomological Society, 66: 56–67.
Ocete-Rubio, R., Ocete-Rubio, E., Ocete-Pérez, C., Pérez-Izquierdo, M.A., Rustioni, L., Failla, O., Chipashvili, R., Maghradze, D., 2012. Ecological and sanitary characteristics of the Eurasian wild grapevine (Vitis vinifera L. ssp. sylvestris (Gmelin) in Georgia (Caucasian region). Plant Genetic Resources, 10: 155–162.
Oraman, M.N., 1972. Bağcılık Tekniği II. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayınları: 470, Ders Kitabı: 162, Ankara.
Perret, M., Arnold, C., Gobat, J.M., Küpfer, P., 2000. Relationships and genetic diversity of wild and cultivated grapevines (Vitis vinifera L.) in Central Europe based on microsatellite markers. Acta Horticulturae, 528: 155-159.
Santana, J.S., Heuertz, M., Arranz, C., Rubio, J.A., Martínez-Zapater, J.M., Hidalgo, E., 2010. Genetic Structure, Origins, and Relationships of Grapevine Cultivars from the Castilian Plateau of Spain. American Journal of Enology and Viticulture, 61 (2): 214-224.
Söylemezoğlu, G., Ağaoğlu, Y.S., Uzun, H.İ., 2001. Ampelographic Characteristics and İsozymic Analysis of Vitis vinifera spp. sylvestris gmel. In Southwestern Turkey. Biotechnology & Biotechnologycal Equipment, 15 (2): 106-113.
This, P., Lacombe, T., Thomas, M.R., 2006. Historical origins and genetic diversity of wine grapes. Trends in Genetics, 22: 511-519.
Zinelabidine, L.H., Haddioui, A., Bravo, G., Arroyo-García, R., Martínez-Zapater. J.M., 2010. Genetic origins of cultivated and wild grapevines from Morocco. American Journal of Enology and Viticulture, 61: 83-90.
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Bu eser Creative Commons Alıntı-GayriTicari-Türetilemez 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.