BAZI MAKARNALIK BUĞDAY (T. durum Desf.) MELEZLERİNDE VERİM ÖZELLİKLERİNİN DİALLEL ANALİZİ

Abstract

Bu çalışmada, bir buğday çeşidi (Çakmak-79) ve üç yerel populasyon (Ahmet buğdayı, Dallı buğday ve İri buğday) olmak üzere 4 makarnalık buğday genotipi ile bunların resiprokal 12 F₁ melezinden oluşan populasyonda çeşitli verim özelliklerinin kalıtımı araştırılmıştır. Denemede; ebeveynler ve melezlere ait bitki boyu, başak uzunluğu, başakta başakçık sayısı, başakta dane sayısı, başakta dane ağırlığı ve tek bitki verimi özellikleri ele alınmıştır. İncelenen özelliklerden başak uzunluğu için eklemeli gen etkisi, bitki boyu,  başakta başakcık sayısı ve başakta dane sayısı için hem eklemeli ve hemde eklemeli olmayan gen etkisi, başakta dane ağırlığı ve tek bitki dane verimi için ise eklemeli olmayan gen etkisi tespit edilmiştir. Yapılan analiz sonuçlarında Çakmak-79 çeşidinde başakta dane sayısı, başakta dane ağırlığı ve tek bitki dane verimi özelliklerinde, Dallı buğdayda bitki boyu, başak uzunluğu, başakta başakçık sayısı, başakta dane sayısı ve başakta dane ağırlığı özelliklerinde, İri buğdayda ise bitki boyu ve başak uzunluğu özelliklerinde GKK değerleri önemli bulunmuştur. Populasyonda ele alınan tüm karakterler için heterosis ve heterobeltiosis etkisi gösteren kombinasyonlar tespit edilmiştir. Dar anlamda kalıtım derecesi başak uzunluğu için en yüksek (0.80) bulunurken, diğer özellikler için bu değer  0.17 ile 0.61 arasında değişmiştir.