Hıyara (Cucumis sativus L.) Anaç Olabilecek Ümitvar Kabak (Cucurbita spp.) Genotiplerinde Işınlanmış Polen Tekniği İle Dihaploidizasyon

Abstract

Günümüz sebzeciliğinde özellikle örtüaltı yetiştiriciliğinde birçok türde gerek biyotik ve abiyotik stres koşullarına dayanım gerekse verim ve kalite açısından aşılı fide kullanımı yaygındır. “Kabak (Cucurbita spp.) genetik kaynaklarının hıyar (Cucumis sativus L.) anaç ıslah programında değerlendirilmesi ve yerli hibrit anaçlarının geliştirilmesi” projesi kapsamında yürütülen bu çalışma, hıyara anaç olabilme potansiyeli yüksek bazı kabak (Cucurbita spp.) adaylarının ışınlanmış polen tekniği kullanılarak saflaştırılması ve haploidizasyon etkinliğinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Çalışmada kullanılan 17 anaç adayına ait polenler gama ışını veren Co⁶⁰ kaynağında 150 Gy ışın dozunda ışınlanmış ve bu polenlerle dişi çiçekler tozlanarak partenogenetik haploid embriyo uyartımı sağlanmaya çalışılmıştır. Haploidi frekansı üzerine genotip etkisinin önemli bulunduğu çalışmada “I” genotiplerinden toplamda 23 meyve, 3998 tohum, 233 embriyo, 51 bitki ve 3 haploid bitki elde edilirken bu değerler “H” genotiplerinde sırasıyla 35, 6464, 821, 222 ve 24 olarak belirlenmiştir. Elde edilen 273 bitkiden 192 tanesi (51 adedi “I” ve 141 adedi “H” genotiplerinden) çeliklenerek dış ortama alıştırılmış, bu bitkilerden ise 27 adet haploid bitki üretilmiştir. Haploidi frekansı ise 100 tohum, 100 embriyo ve meyve başına sırasıyla “I” genotiplerinde 0.07, 1.29 ve 0.13, “H” genotiplerinde ise 0.37, 2.92 ve 0.69 olarak gerçekleşmiştir. Haploid bitkiler %1’lik kolhisin çözeltisinin tepe tomurcuklarına uygulanmasıyla dihaploid hale getirilmiştir.